wees gegroet MARIA
Tijdens mijn ommetje tovert de blauwe hemel een glimlach op mijn gezicht. Op de markt in het dorp staat een immense kerststal. Uit het café op de hoek vang ik de klanken van Madonna’s ‘Like a Virgin’ op. Ik houd stil bij de stal vol levendigheid. De ezel balkt. De os loeit. En het schaap blaat. Geluidloos pak ik mijn moment. Een moment van bezinning. Ik maak oogcontact met Maria. Het lijkt alsof ze wenkt. Het blijkt de schittering van het zonlicht op aartsengel Gabriël, waar ik zojuist met mijn hoofd tegen aan stoot. “Ave Maria”, roep ik in een reflex. Tegelijk kijk ik om mij heen om te zien of iemand het gehoord heeft. Geloof van niet. De wijzen uit het Oosten reiken mij hun exclusieve waar aan. Jozef staart verliefd naar zijn vrouw. En ‘kindeke Jezus’ slaat vanuit zijn ‘kribbeke’ het hele gebeuren gade. Maria vormt al eeuwenlang een geliefd thema in de schilderkunst. Ze is een mensheidssymbool dat wijst naar de toekomst en een betere wereld. Maria is van grote symbolische waarde.
Symboliek
Tot de 12e eeuw werd Maria veel afgebeeld in zwarte kleding. Daarmee werd de rouw om de dood van Jezus benadrukt. De verandering van donkere kleding naar blauw accentueerde de veranderende rol van Maria in het katholieke geloof. Van de bescheiden moeder van Jezus werd Maria zelf steeds meer aanbeden. Sinds de 12e eeuw is Maria uitgegroeid tot de belangrijkste heilige. De blik in haar helderblauwe ogen gaf mij dat besef. Haar hemels gewaad beweegt op het ritme van het lichte briesje dat door de kerststal blaast. De kerststal geeft mij rust en inspiratie. Bij het zien van het schilderij ‘Ester’ moest ik aan Maria denken.
Rijkdom
Op de schilderijen draagt Maria vaak een blauwe jurk of mantel. Het gebruik van blauw voor haar kleding is ontstaan in de 12e eeuw, toen Maria’s verering steeds verder verspreid raakte. Ultramarijn was destijds het duurste pigment. De kerk gebood dit te gebruiken voor de afbeeldingen van Maria. Het dure ultramarijn werd symbool voor heiligheid, deugd en bescheidenheid. Renaissance-meesters als Botticelli, Leonardo da Vinci en Michelangelo kozen steevast voor een blauw pigment.
Ook werd blauw symbool voor de maagdelijkheid van Maria. Moderne meesters bleven het blauw gebruiken als kleur van Maria. Dali benadrukt de verbintenissen tussen Maria en de hemel door haar lichaam doorzichtig te maken in een achtergrond die door blauw wordt gedomineerd. Het blauw van haar kleding symboliseert het hemelse. Het vormt een contrast met het rood van de aarde. De kleur van het bloed. De kleur van de Rooms Katholieke wijn. De kleur van de liefde. De kleur die veelvuldig geassocieerd wordt met kerstmis.
Schietgebed
In niet-religieuze kunst had de kleur blauw een vergelijkbare waarde. In de schilderijen van de expressionisten Franz Marc en Wassily Kandinsky stond blauw voor het spirituele. Marc schilderde paarden blauw, omdat hij vond dat dieren dichterbij God stonden dan mensen. Volgens Kandinsky had blauw een spirituele kwaliteit, omdat de kleur in de kunst symbool stond voor diepte, rust en lijden. Blauw staat symbool voor Maria’s puurheid en heiligheid. Zij is de personificatie van de vrij geworden vrouw. De liefhebbende moeder.
Alvorens met mijn familie aan het kerstdiner te gaan, leg ik wat muntgeld op het schaaltje in de kerststal. Groet Maria voor een laatste maal. ‘Heilige Maria. Moeder van God. Bid voor ons zondaars. Nu en in het uur van onze dood. Amen’.
Vrolijk kerstfeest & een sprankelend 2022. Blijf gezond!
Bekijk hier alle schilderijen van Aleksandra
Walter van Steen © 2021