ECHTE & DECORATIEVE kunst
Ik heb een boodschap voor u! In vogelvlucht door de kunsthistorie breng ik u mijn gedachten over. Niet groter dan een notendop. Allereerst leg ik u uit wat het onderscheid is tussen ‘echte’ en decoratieve kunst. Vervolgens ga ik in op de evolutie van het ambacht van de kunstenaar om uit te komen op mijn punt. Op naar achtergronden en weetjes!
Autonome en toegepaste kunst
Om te beginnen leg ik u graag het onderscheid uit tussen autonome en toegepaste kunst. Kunstwerken waarvan direct zichtbaar is wat hun belangrijkste functie is, en waar een bepaald praktisch gebruik aan vast zit, noemen we toegepaste kunst. Toegepaste kunst wordt ook wel ‘gebruikskunst’, ‘kunstnijverheid’ of ‘decoratieve kunst’ genoemd. Architectuur, binnenhuisarchitectuur, industriële vormgeving, fotografie, grafische vormgeving en modevormgeving zijn voorbeelden van toegepaste kunst. Vaak gaat het over gebruiksvoorwerpen. Tegenwoordig besteden kunstenaars, die zich met deze kunstvormen bezighouden, naast schoonheid veel aandacht aan een combinatie van bruikbaarheid, comfort en kleurgebruik.
Kunst die geen directe vaste functie heeft, noemen we autonome kunst. Onder autonoom wordt ‘op zichzelf staand’ verstaan. De bedoeling van het kunstwerk is geheel open en gaat vooral om het esthetisch karakter. Dit geeft een basis om ontwikkelingen rondom het ambacht van de kunstenaar duidelijk te maken.
Vormen als kunstenaar
Ik neem u mee terug in de tijd, naar omstreeks 1350 tot 1600 na Christus. Deze periode, die we ook wel de renaissance, noemen heeft als belangrijk kenmerk de grote veranderingen op het gebied van de kunst en het menselijk denken. Vòòr de renaissance werd kunst gezien als een middel om vorm te geven aan religieuze symbolen en vertellingen.
U moet zich realiseren dat alle kunstwerken in opdracht werden vervaardigd. Kerkelijke instellingen en koningshuizen waren de belangrijkste opdrachtgevers. Zij bepaalden in grote mate hoe het werk eruit moest zien en welke functie het had. In die tijd was het ongebruikelijk dat een kunstwerk, als bevestiging van het individuele kunstenaarschap, gesigneerd werd. In de renaissance is een zekere scheiding tussen de scheppende kunstenaar en uitvoerende ambachtsman ontstaan. Een nuancering is overigens op zijn plaats, want veel kunstenaars waren ook bij de kunstnijverheid betrokken.
Tijdens de renaissance veranderde het zelfbeeld van de kunstenaar. Kunstenaars waren zeer bewust van hun talenten en niet bang meer deze te tonen. Ze maakten ook werk ‘voor zichzelf’, zonder opgedragen functie. Tegelijkertijd wilden zij hun talenten tonen om er roem en faam mee te behalen. Gaandeweg begonnen de kunstenaars zich boven de gilden voor handwerkers te verheffen. Ze streefden dezelfde status na als die van een dichter of geleerde.
Hollandse meesters herkenden het verschil tussen ‘werk in opdracht’ en ‘vrij werk’. Er bestaan kunstenaars die bij voorkeur werken voor het geld en kunstenaar die het puur voor de kunst doen. U herkent vast het onderscheid tussen welgestelde kunstenaars en principiële armoedzaaiers. Vincent van Gogh was duidelijk van de tweede categorie. Vanuit dit perspectief is kunst geen decoratie, maar verwezenlijking van een uitzonderlijk vakmanschap. Verbeelden wat het oog ziet. Zoeken en proberen. Niet tevreden zijn en opnieuw beginnen. Dat is kunst die de ziel beroert. Kunst dat geen verhaal nodig heeft, maar een verhaal op zich is.
Boodschap van een schilderij
Niets, maar dan ook niets, heeft méér invloed op het schilderij dan de beoogde boodschap van de kunstenaar. Keuzes voor materiaal, techniek, afbeelding of beeldaspecten zijn genomen met een boodschap in gedachten. De functie van een kunstwerk ligt vooral in het werk zelf, niet daarbuiten. Het geeft u een bepaald gevoel, u waardeert de schoonheid, u leert een les of het is gewoonweg bewustwording. Als het goed is komt de boodschap naar u toe. U hoeft er alleen maar voor open te staan en goed te kijken.
Ik ben op het punt gekomen dat het niet uitmaakt of het autonome- of decoratieve kunst is. Beiden een scheppende activiteit. Als toeschouwer is kunst een schepping die een gevoel of verbeelding oproept. Kunst biedt u de mogelijkheid om uit de dagelijkse realiteit te worden meegenomen naar een door de kunstenaar gecreëerde wereld. Of anders de mogelijkheid om de dagelijkse realiteit vanuit een ander perspectief te ervaren. Als een schilderij bij u emotie, in welke vorm dan ook teweegbrengt, is het geslaagd. Dat is écht de kunst!
Bekijk hier alle schilderijen van Sacha
Bekijk hier alle schilderijen van Ines
Bekijk hier alles van Aleksandra
Walter van Steen © 2018